9 Haziran 2021 tarih ve 31506 sayılı Resmi Gazete’de “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun” adıyla yayınlanan 7326 sayılı Kanun ile vergi, gümrük ve SGK alacaklarının ve idari para cezalarının yeniden yapılandırılması, vergi incelemelerinden kurtulmak anlamına gelen matrah artırımı, gerçek durum ile işletme kayıtlarının uyumlu hale getirilmesi amaçlı işletme kayıtlarının düzeltilmesi, şirket aktifinde yer alan gayrimenkuller ile makine, teçhizat gibi amortismana tabi varlıkların güncel değerlere getirilmesine imkan veren yeniden değerleme hakkı gibi önemli düzenlemeler yapılmıştır.
Konu hakkındaki değerlendirmelerimi içeren Türkiye Asansör Sanayicileri Federasyonu ASFED'in yayın organı Haber Asansörü dergisi Temmuz - Ağustos 2021 sayısında yayınlanan yazım.
Yeni Vergi Affı: Devletle Barışmak İçin Son Fırsat
Mehmet Öner
Maliye Bakanlığı Eski Baş Hesap Uzmanı
Yeminli Mali Müşavir
moner@monerymm.com
9 Haziran 2021 tarih ve 31506 sayılı Resmi Gazete’de “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun” adıyla yayınlanan 7326 sayılı Kanun ile vergi, gümrük ve SGK alacaklarının ve idari para cezalarının yeniden yapılandırılması, vergi incelemelerinden kurtulmak anlamına gelen matrah artırımı, gerçek durum ile işletme kayıtlarının uyumlu hale getirilmesi amaçlı işletme kayıtlarının düzeltilmesi, şirket aktifinde yer alan gayrimenkuller ile makine, teçhizat gibi amortismana tabi varlıkların güncel değerlere getirilmesine imkan veren yeniden değerleme hakkı gibi önemli düzenlemeler yapılmıştır.
Her iki üç yılda bir çıkartılan af kanunlarının, ekonomik koşullar sebebiyle zorunluluk halini alsa da, vergisini düzenli ödeyen mükellefler nezdinde hoşnutsuzluğa sebep olduğu konusunda tüm kamuoyu hemfikir. Ancak, son iki yıldır yaşanan kovid salgını sebepli ekonomik sıkıntı sebebiyle, bugüne kadar çıkartılan af kanunları içerisinde kamu vicdanını en az rahatsız eden af kanununu olduğunu da söylemek gerekiyor.
Öte yandan “Vergisini zamanında ödemeyenlerin ödüllendirildiği” şeklinde değerlendirilen af kanunlarından yararlanmak zorunda kalmak, mükellefler yönünden aslında hiç de özenilecek bir durum değil. Bankalar, trafik sicili, tapu daireleri gibi birçok kurumla elektronik irtibatı bulunan, gelişmiş bilgi işlem altyapısı ile her türlü varlığı takip edebilen Gelir İdaresi Başkanlığının banka hesaplarına, araçlara ve yakında devreye girecek gayrimenkullere e-haciz uygulaması varken, vergi borçlusu olarak ticari hayata devam edebilmek çok kolay değil. Bir sabah tüm banka hesaplarına vergi dairesi tarafından e-haciz konulan şirketlerin nefes alması bile çok zor. Çıkartılan vergi aflarından vergi borcu sebebiyle yararlananların büyük bir kısmı zaten borçları sebebiyle ticari hayatları da ağır aksak devam eden mükellefler. Dolayısıyla vergi borcu sebebiyle af kanunlarından yararlanmak “içi seni dışı beni yakar” türden bir durum.
Yeni af kanununa temel hatlarıyla bakmak ve durumumuza uygun olanlardan faydalanmak şirketlerimizin menfaatine olacaktır.
Vergi ve SGK Borçları Makul Bir Faiz Oranı İle Taksitlendirilebilecek
7326 sayılı kanun ile temel olarak 30.04.2021 tarihi ve daha önceki dönemlere ait vergi ve cezalar yapılandırma kapsamına alınmıştır.
Borç yapılandırması ve taksitlendirmeden yararlanabilmek için 31 Ağustos 2021 tarihine kadar başvuruda bulunmak gerekiyor.
Yapılandırılan borçlar iki ayda bir ödemeli olarak en fazla 18 taksitte ödenebiliyor. İlk taksit ödemesi 30 Eylül 2021 tarihinde başlıyor. (SGK’ya olan borçlarda ilk taksit 31 Ekim 2021 tarihinde başlıyor.)
Yapılandırma ile hem birikmiş borçlar iki ayda bir ödemeli 18 taksitte 36 ayda ödenebiliyor; hem de geçmiş dönemler için uygulanan gecikme faizi yerine daha düşük oranda olan Yİ-ÜFE oranına göre gecikme faizi tutarı yeniden hesaplanıyor. Taksitlendirme yapılmayıp peşin ödeme tercih edilirse veya ilk taksit ödeme süresi içinde peşin ödeme yapılırsa Yi-ÜFE ye göre hesaplanan gecikme faizinin de %90’ı siliniyor ki bu yararlanılabilecek çok önemli bir avantaj. Yapılandırma ile vergi ziyaı cezalarının tamamamı da siliniyor.
Taksitli ödeme seçeneklerinde piyasa faiz hadlerinin oldukça altında olan katsayılar kullanılarak taksitle ödenecek toplam borç tutarı yeniden belirleniyor. 18 taksitin 36 ayda ödenmesi durumunda 100 liralık borç için toplam 127 lira ödeme yapılıyor.
Dava Safhasında Bulunan Borçlar Uzlaşma Yoluyla Çözümlenebilecek
Vergi mahkemelerinde dava konusu yapılmış borçlar için, davadan vazgeçilerek uzlaşılması şartıyla;
İlk derece mahkeme aşamasında olan veya henüz dava açma süresi geçmemiş davalardaki vergi tarhiyatlarına ilişkin tahakkuklarda, henüz karar verilmemiş ise verginin %50’si; vegi ziyaı cezasının tamamı silinmektedir.
İstinaf, temyiz veya karar düzeltme aşamasında olan davalardaki vergi tarhiyatlarına ilişkin tahakkuklarda en son kararın terkin, tasdik veya tadilen tasdik olması halinde;
tasdik edilen vergilerin tamamı ödenmekte, vergi ziyaı cezasının tamamı silinmekte,
terkin edilen vergilerin % 90’i, vergi ziyaı cezasının tamamı silinmekte,
bozma kararı olması halinde verginin % 50’si, vergi ziyaı cezasının tamamı silinmekte,
kısmen onama kısmen bozma kararı olması halinde bozulan kısmın % 50’si silinmektedir.
Silinen kısımlar sonrası ödenmesi gereken tutarlar için Kanunun yayın tarihine kadar, gecikme faizi yerine daha düşük oranda olan Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutar ödenecektir.
Devam Eden İncelemeler İçin de Kanundan Yararlanılabilecek
Şirketinizin af kanunun yayım tarihi olan 09 Haziran 2021 tarihinden önce başlamış vergi incelemesi var ise, bu kanun kapsamında matrah artırımı yapmayıp incelemenin normal seyrinde devam etmesini isteyebilirsiniz. Bu durumda inceleme sonucu tarh edilmesi istenecek verginin % 50’si ve kesilecek vergi ziyaı cezasının tamamı kanun 4. maddesi gereğince silinecektir. Ancak vergi incelemesi sonucu ortaya çıkabilecek vergi ödemesini tahmin etmenin kolay olmadığını dikkate almak gerekir.
Vergi incelemesi sonucu ortaya çıkacak vergi tarhiyatı riskini almadan, kanunun matrah artırımı hükümlerinden yararlanmak isteyebilirsiniz. Matrah artırımında bulunmanız durumunda vergi incelemesinin 02.08.2021 tarihine kadar bitirilmesi gerekmektedir. Eğer bitirilemez ise matrah artırımı sebebiyle ödeyeceğiniz vergiler ile, vegi incelemesi sonucu çıkabilecek muhtemelen çok daha yüksek tutardaki vergiyi ödemekten kurtulabileceksiniz.
Gelecek Yıllardaki Vergi İncelemesi Riskinden Kurtulmak Mümkün
Şirketinizin halihazırda devam eden bir vergi incelemesi olmayabilir. Fakat zamanaşımı süresi olan 5 yıl içerisinde Hazine ve Maliye Bakanlığı her zaman şirketinizi incelemeye alabilir. Şirketiniz kayıtları düzgün, tüm vergileri doğru hesaplanmış ve ödenmiş olsa dahi vergi incelemesi mükellefler, şirketler açısından zor ve yıpratıcı bir süreçtir. Sırf bu süreci yaşamamak için bile matrah artırımında bulunup incelenmeme zırhına bürünmek anlamlı olabilir. Bunun ötesinde şirketinizin hesaplanan ve ödenen vergilerinde eksiklik, yanlışlık olduğunu düşünüyorsanız matrah artırımı yoluyla incelenmeme hakkını kaçırmamanız gerekir.
Diğer tüm şirketlerin matrah artırarak incelenmeme hakkına sahip olması durumunda, matrah artırımında bulunmayan şirketlerin incelemeye alınma ihtimallerinin oldukça artacağını da göz önünde bulundurmak lazım.
Hazine ve Maliye Bakanlığı Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi gibi her vergi türü için ayrı ayrı vergi incelemesi yapabileceği için, vergi incelemesinden kurtulmak istenen her vergi türü için ayrı ayrı matrah artırımında bulunulması gerekiyor.
Kurumlar Vergisi açısından baktığımızda yıllar itibariyle matrah artırımı oranları ve minimum tutarları şöyle olmakta;
Vergisini düzenli ödeyen mükellefler için kurumlar vergisi oranı % 15 olarak uygulanacak.
Matrah artırımına ilişkin başvuruyu 31.Ağustos.2021 tarihine kadar yapmanız gerekmektedir. Devam eden vergi incelemelerinde, 02.08.2021 tarihine kadar bitirilmesi şartından yararlanabilmek için en geç 02.08.2021 tarihine kadar başvuru yapmakta, hatta bir an önce başvuru yapmakta fayda var.
Diğer taraftan, matrah artırımında bulunulan yıllara ait zararların %50’si, 2021 ve izleyen yıllar kârlarından mahsup edilemeyecektir.
Önemli ve dikkat edilmesi gererken husus matrah artırımı yapılması durumunda bu sebeple tarh edilecek vergilerin mutlaka zamanında ödenmesidir. Ödeme zamanında yapılmaz ise matrah artırımının sağladığı incelenmeme hakkından yararlanamayacaksınız; buna rağmen devlet bu sebeple tarh edilecek vergiyi sizden zorla tahsil edecek.
Günlük dildeki kullanımıyla naylon fatura, yasal tanımlamaya göre sahte belge düzenleyenler önceki af kanunlarında olduğu gibi bu kanun kapsamında da matrah artırımında bulunarak vergi incelemesinden kurtulma imkanına sahip değil.
Bir diğer önemli detay ise, naylon fatura kullanmış olan mükelleflerin marah artırımında bulunmuş olmaları durumunda, devleti kayba uğrattıkları vergiler için vergi incelemesine tabi tutulmazlarken; Vergi Usul Kanunu’na göre naylon fatura kullanmaları sebebiyle hapis cezası almalarını gerektiren bir durum varsa, hapis cezasını gerektiren durum açısından matrah artırımına rağmen inceleme yapılabileceği hükmüdür.
Şirketinizde Mevcut, Ancak Muhasebe Kayıtlarında Yer Almayan Ticari Mal, Hammadde, Makine ve Demirbaşlar Kayda Alınabilecek
Şirketinizin faaliyeti sırasında faturasız alınmış ticari mal, hammadde, makine veya demirbaş mevcut ise bu varlıklar için kanundan yararlanarak kayda almanız mümkün.
Özellikle ticari mal ve hammaddeleri her zaman faturalı alan firmaların, şirket içindeki ilgililerden mevcut durum ile muhasebe kayıtlarındaki durumu karşılaştırmalarını istemelerinde fayda var. Tüm alışları faturalı olan firmalarda, satılan ticari mal maliyeti veya satılan ticari mamül maliyeti hesaplaması yapılırken bilerek veya bilmeyerek maliyetler fazla hesaplanabilmektedir. Bunun sonucu işletme stoklarında fiilen kalan ticari mallar ve hammadde ile muhasebe kayıtlarındaki farklı olmakadır. Çoğunlukla da daha önce faturalı alınmasına rağmen fiilen var olan ticari mallar ve hammaddeler, muhasebe kayıtlarında eksik görülmektedir. Tüm alışlarınız faturalı dahi olsa kanundan yararlanarak bu farkları giderme imkanına sahipsiniz.
Kanunun kayıtların düzeltilmesine ilişkin bu bölümdeki hükümlerinden yararlanmak için 31.Ağustos.2021 tarihine kadar başvuruda bulunmanız gerekiyor.
Kayda alınacak varlıkların tabi oldukları KDV oranlarının yarısı oranında KDV, beyan edilip ödenecektir.
Makine, teçhizat ve demirbaşlar için bu kapsamda ödenen KDV, şirketin hesaplanan KDV’sinden indirilemeyecektir. Buna karşın ticari mallar ve hammadde için ödenecek KDV bir tarafdan beyan edilip ödenirken, diğer tarafdan şirketin hesaplanan KDV’sinden indirilebilecek ve şirketiniz için gerçekte bir vergi yükü oluşmadan kayıtlarınızı düzeltmiş olacaksınız.
Bunun yanında, kayda alınan emtia için ayrı, makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı olmak üzere bilançonun pasifinde özel karşılık hesabı açılacaktır. Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi hâlinde sermayenin unsuru sayılır ve vergilendirilmez. Beyan tarihindeki alım satım bedeli olan rayiç bedel üzerinden bilançonun pasifinde oluşturulan karşılık hesabının, söz konusu emtialar satıldığında, ortaklara üzerinde hiçbir vergi yükü olmaksızın dağıtılabilmesi bir diğer önemli husustur.
Şirketinizin Muhasebe Kayıtlarında Yer Alan, Ancak Fiilen Bulunmayan, Önceki Dönemlerde Fatura Düzenlenmeden Satılmış Ticari Mallar da Kayda Alınabilecek
İstenen ve arzu edilen bir durum olmasa da zaman zaman şirketler faturalı olarak aldıkları malları fatura düzenlemeden satabilmektedir. Faturasız satışın vergi idaresi tarafından tespit edilmesi durumunda satış bedeli sebebiyle oluşan karın kurumlar vergisi matrahına eklenerek kurumlar vergisi tarh edilmesi, vergi tutarı kadar vergi ziyaı cezası kesilemesi, fatura bedeli üzerinden KDV tarhı, KDV tutarı kadar vergi ziyaı cezası kesilmesi, tarh edilecek bu vergiler için gecikme faizi hesaplanması, düzenlenmeyen her bir fatura için özel usulsüzlük cezası kesilmesi gibi bir dolu vergi ve ceza ile karşılaşılacaktır.
31.Ağustos.2021 tarihine kadar başvuruda bulunarak zamanında düzenlenmesi gereken fatura bugün düzenlenmiş gibi tüm vergisel yükümlülükleri yerine getirerek şirket kayıtları düzeltilebilecektir. Böylece vergi idaresi tarafından tespit edilmesi durumunda ödenecek vergi ziyaı cezası, özel usulsüzlük cezası ve gecikme faizlerinden kurtulunmuş olacaktır. Kayıtların düzeltilmesi amacıyla düzenlenecek faturaya göre hesaplanacak KDV 3 taksitte ödenebilecektir.
Gerçekte Var Olmayan Kasa Tutarı ve Ortaklardan Alacaklar Hesabı Düzeltilebilecek
Ülkemizdeki şirketlerde, kanuni kar dağıtımı pratiğinin olamaması sebebiyle, şirket sahiplerinin hayatlarını sürdürebilmek için kendi şirketlerinden aldıkları paralar ile fatura temin edilemeyen şirket giderleri için yapılan ödemeler, muhasebe kayıtlarında ya ortaklardan alacaklar hesabında takip edilmekte veya kasadan ödenerek kasa bakiyesinin fiilen olan tutarın çok üstüne çıkmasına sebebiyet verilmektedir.
Bu durumda olan şirketler, 31 Aralık 2020 tarihli bilançolarındaki kasa ve ortaklardan alacaklar hesaplarındaki bakiyeler ile gerçek arasındaki fark üzerinden % 3 oranında vergi ödeyerek kayıtlarını gerçek duruma uygun hale getirebilecektir. Başvurunun ve vergi ödemesinin 31 Ağustos 2021 tarihine kadar yapılması gerekmektedir.
Şirket Aktifinde Yer Alan Gayrimenkuller ile Makine, Teçhizat Gibi Amortismana Tabi Varlıkların Güncel Değerlere Getirilmesine İmkan Veren Yeniden Değerleme Hakkı
7326 sayılı Kanunun 11. Maddesi ile Vergi Usul Kanununun geçici 31. maddesine yapılan eklemeyle, şirketlerin aktiflerine kayıtlı bulunan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerini 31.12.2021 tarihine kadar maddede yer alan kapsam, şart ve hükümlere uymak koşuluyla yeniden değerleme hakkı tanınmıştır.
Bu şekilde yapılan yeniden değerleme sonrası pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarı üzerinden %2 oranında hesaplanan vergi üç eşit taksitte ödenebilecektir.
Yapılacak yeniden değerleme ile şirketlerin bilançolarının güncel değerlere uygun hale gelmesinin yanı sıra, ilgili iktisadi kıymetlerin satışında % 2 oranında vergi ödenerek artırılmış maliyet sebebiyle daha düşük vergiye tabi satış kazancı çıkacaktır. Bunun yanında, satış yapılmayıp şirkette kullanılmaya devam eden iktisadi kıymetlerin yeniden değerleme yapılmış, artırılmış maliyetleri üzerinden amortisman ayrılması imkanı tanınmaktadır. İktisadi kıymetin değerinin 100.000 lira arttığı durumda, 2.000 lira vergi ödenerek, 100.000 lira amortisman ayrılması ve şu anki kurumlar vergisi oranı ile 25.000 lira daha az kurumlar vergisi ödenmesi mümkün olacaktır.
Oldukça kapsamlı ve önemli imkanlar sağlayan 7326 sayılı af kanununun hükümlerini dikkatle inceleyerek, şirketiniz için fırsatlardan yararlanmakta fayda var.